Oʻzbekiston
(rasman: "Oʻzbekiston Respublikasi") Markaziy Osiyoda joylashgan
mamlakatdir.
Oʻzbekistonning
poytaxti — Toshkent shahri. Davlat tili — Oʻzbek tili. Maydoni —
448,95 ming km2. Aholi soni (2011) — 28,555,000. Pul birligi — so'm.
Oʻzbekiston
Poytaxt Toshkent shahri, 12 ta viloyat va Qoraqalpogʻiston Respublikasidan
iborat.
Geografiya.
Oʻzbekistonning
umumiy chegarasi 6221 kmga, gʻarbiy chekkasidan sharqigacha 1,425 kmga,
shimolidan janubigacha esa 925 kmga choʻzilgan. U gʻarbdan va shimoldan
Qozogʻiston (chegara uzunligi 2203 km) bilan, sharqdan Qirgʻiziston (chegara
uzunligi 1099 km) va Tojikiston (chegara uzunligi 1161 km) bilan, janubdan esa
Turkmaniston (chegara uzunligi 1621 km) va Afgʻoniston (chegara uzunligi 137
km) bilan chegaradosh.
Demografiyasi.
Oʻzbekiston
aholisi(2011) 28555000ni tashkil qiladi. Aholining aksari qismi(80 %dan
köprogʻi — 22mln.kishi) O'zbeklardan iborat. Ayniqsa Andijon viloyati
aholisida o'zbeklar hissasi juda katta. Har biri 3 mlndan oshiqroq Ruslar,
Qozoqlar, Tojiklar; 2,5 mlnlik Tatarlar, qirg'izlar, Qoraqalpoqlardan tashqari
forslar(200 ming), koreyslar(200 ming), ukrainlar(150 ming), türkmanlar(150
ming), ermanilar(100 ming), arablar va loʻlilar (500 ming) va boshqalar.
O'zbekiston
respublikasining aholisi 28 million 555, mingdan ko'proqdir (2011-yil
1-chorak), ularning 36 % shaharda va 64 % — qishloqda istiqomat
qilishadi.
Aholining
asosiy qismi — oʻzbeklar boʻlib, ular aholining 80 %ni tashkil
qiladi. Oʻzbekiston koʻp millatli respublika boʻlib, 100 dan ortiq millat va
elatlarning vakillari istiqomat qiladi.
Markaziy
Osiyodagi boshqa davlatlar singari Oʻzbekiston Respublikasining ham aholisi
nisbatan «yosh» boʻlib, uning katta qismi mehnatga layoqatli yoshdadir. Aholi
umumiy miqdorining 39 %ini mehnatga layoqatli davrgacha boʻlgan yoshlar,
54 %i mehnatga layoqatli va 7 % mehnatga layoqatli davrdan katta
yoshlilar tashkil etadi.
Madaniyat.
Qadimdan
O'zbekiston zamini O'rta Osiyoda madaniyat o'chog'i bo'lib kelgan. Bu yurtdan
chiqqan olim-u shoirlar butun dunyoni lol qoldirgan. Hozir ham davlat tomonidan
yaratib berilgan keng imkoniyatlar natijasida O'zbekistonda madaniyat va san'at
sohasi rivojlanmoqda. O'zbek kinolari xalqaro kinofestivallarning g'olib
bo'lmoqda. O'zbekistonda ayniqsa qo'shiqchilik san'ati keng rivojlangan. O'zbek
primadonnasi nomini olgan Yulduz Usmonovani nafaqat O'rta Osiyoda, balki butun
dunyo bo'ylab muhlislarini topish mumkin. Shu qatorga yana Sevara Nazarxon,
Shahzoda, Ozodbek Nazarbekovlarni qo'shish mumkin.
Din.
Aholining
koʻpchilik qismi islom dinining hanafiya mazhabidagi musulmonlardir. Yana
mamlakatda pravoslav nasroniylar, qisman katoliklar, yahudiylar va baptistlar,
Iegova shohidlari kabi mayda nasroniy guruhlar aʼzolari ham yashaydi.
Taʼlim.
Ta'lim
O’zbekiston Respublikasi ijtimoiy taraqqiyoti sohasida ustuvor deb e'lon
qilinadi. Jinsi, tili, yoshi, irqiy, milliy mansubligi, e'tiqodi, dinga
munosabati, ijtimoiy kelib chiqishi, hizmat turi, ijtimoiy mavqei, turar joiy,
O’zbekiston Respublikasi hududida qancha vaqt yashaetganligidan qat'i nazar,
har kimga bilim olishda teng huquqlar kafolatlanadi. Boshqa davlatlarning
fuqarolari O’zbekiston Respublikasida halqaro shartnomalarga muvofiq bilim
olish huquqiga ega. Respublikada istiqomat qilayotgan fuqaroligi bo’lmagan
shahslar bilim olishda O’zbekiston Respublikasi fuqarolari bilan teng huquqlarga
ega.
Davlat va
Siyosat.
Xalqaro
Munosabatlar.
Oʻzbekiston
37 ta xalqaro tashkilotlar aʼzosi.
Viloyatlar.
Oʻzbekiston
12 ta viloyat bor:
Sirdaryo,Navoiy,Jizzax,Xorazm,
Buxoro,Surxondaryo,Namangan,Andijon,
Qashqadaryo,Samarqand,Fargʻona, [url=http://osh.moy.su/blog/toshkent/2011-08-19-2]Toshkent[/url] va
Qoraqalpogʻiston Respublikasidan iborat.
Tabiiy
resurslar.
O‘zbekiston
Respublikasida juda katta ishlab chiqarish va mineral xom-ashyo boyligi, noyob
qishloq xo‘jaligi xom-ashyosi, qayta ishlash jarayonida olinadigan juda katta
yarim fabrikatlar, boy tabiy resurslar, ravnaq topgan infratuzilma bor.
Foydali
qazilmalar razvedkasining zamonaviy darajasi juda boy nodir, rangli va noyob
metall konlarini, organik yonilg‘ining barcha turlari — neft, tabiiy gaz, gaz
kondensati, qo‘ng’ir va yarim kokslanadigan ko‘mir, yonuvchi slaneslar, uran,
qurilish materiallari uchun xom ashyoning ko‘p turlarini o‘zlashtirish bilan
bog‘liqdir.
O’zbekiston
hududida 100 xildan ortiq mineral xom ashyolarning keng tarmogʻi aniqlangan
boʻlib, hozir ularning 60 dan ortigʻi xalq xoʻjaligining tarmoqlarida
ishlatilmoqda.
Oltin, uran,
mis, tabiy gaz, volfram, kaliy tuzlari, fosforit, kaolin singari foydali
qazilmalarning tasdiqlangan zahiralariga koʻra O‘zbekiston MDH emas, butun
jahonda yetakchi oʻrinni egallaydi.
Masalan, oltin
zahiralari boʻyicha respublika jahonda toʻrtinchi oʻrinda, uni qazib olish
boʻyicha yettinchi oʻrinda, mis zahiralar boʻyicha 10-11 oʻrinda, uran boʻyicha
yettinchi-sakkizinchi oʻrinda, uni qazib olish boʻyicha 11-12 oʻrinda turibdi.
Mavjud
boʻlgan mineral xom-ashyo zahiralarining aksariyati hozir ishlab turgan kon
qazish komplyekslarini istiqboldagi uzoq muddat mobaynida xom-ashyo bilan
taʼminlaydi, ayni vaqtda, oltin, uran mis, qoʻrgʻoshin, kumush, litiy,
fosforitlar, kaliy tuzlari, dala shpati, vollastonit, agrokimyo maʼdanlari va
shu kabi juda muhim foydali qazilmalarni qazib olishni tashkil etish,
quvvatlarni koʻpaytirishga imkon beradi.
Buloq: Wikipediya
|
